Akut Romatizmal Ateş Nedir?

Akut romatizmal ateş (ARA), ‘A grubu beta hemolitik streptokok’ enfeksiyonuna karşı gelişen otoimmün yanıta bağlı, başta eklem olmak üzere bir grup bulguya neden olan iltihaplı romatizma hastalıklarındandır. A grubu streptokok bakterileri, boğaz ve cilt (kızıl, impetigo gibi) dahil olmak üzere vücudun çeşitli yerlerinde enfeksiyona neden olabilir. ARA, genellikle A grubu steptokok enfeksiyonundan 2-4 hafta sonra ortaya çıkar.

Akut Romatizmal Ateşin Belirtileri Nelerdir?

• Artrit; bir veya daha fazla eklemde kırmızı, sıcak, ağrılı, şişme olabilir; esas olarak dizler, ayak bilekleri, bilekler ve dirsekler gibi daha büyük eklemleri tutar. Önce tek eklemde başlar, o biraz iyileşmeye başlarken, diğer eklemlerin de katıldığı gezici eklem şişliği olur (sık bulgu).
• Ateş; soğuk algınlığı veya grip belirtileri gibi hissedilen, üşüme titremelerle çıkan ateş olur (sık bulgu).
• Sydenham koresi; koordine olmayan, kontrol edilemeyen hareketler, özellikle eller, bacaklar, dil ve yüz (nadir bulgu).
• Kardit; kalbin ve kalp kapakçıklarının inflamasyonu (artrite göre daha az olmakla birlikte çok önemli bir bulgu).
• Eritema marjinatum; genellikle gövdede, bazen kollarda ve bacaklarda, neredeyse hiç ağrısız bir deri döküntüsü (nadir bulgu).
• Deri altı nodüller; dirsekler, bilekler, dizler, ayak bilekleri ve omurgaya yakın bölgelerde küçük, yuvarlak, ağrısız şişlikler (nadir bulgu)

ARA ateş hastalığının şiddeti, yukarıdaki belirtilerin birkaçı ile çok hafiften, kişinin eklem ağrısı veya kalp yetmezliği nedeniyle yatağa bağlı kalabileceği şiddete kadar değişebilir. ARA’li hasta, özellikle kardit bulgusu olanlar, hastaneye yatırılarak izlenmelidir. ARA’i teşhis etmek zor olabilir çünkü her hastada farklı seyreder ve her belirti aynı anda çıkmaz. Kalp tutulmuşsa (akut kardit), düzeldikten sonra kalp kapakçıklarında hasar kalabilir. Bu kalıcı kalp kapakçığı hasarı, her geçirilen enfeksiyonla zamanla daha kötü hale gelebilir. Özellikle geçirilen her türlü enfeksiyon veya kanda bakteri yayılımı olabilecek ufak bile olsa cerrahi girişimler sonrası ‘enfektif endokardite’ neden olabilir.  Bu nedenle A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonundan korumak için ARA geçiren kişilere proflaktik (koruyucu) amaçla antibiyotik verilir.

Akut Romatizmal Ateş Kimlerde Gelişir?

Hastalık kış ve bahar aylarında daha sıktır. 5-15 yaş arasında daha fazla gelişir. Ancak genç-erişkin yaşta da görülebilir. Sosyo-ekonomik seviyesi düşük ülkelerde veya bölgelerde daha sıktır. ARA'e karşı bir miktar genetik yatkınlık da vardır, ancak ortak çevresel risk faktörlerinin önemine kıyasla bağlantı nispeten zayıftır. Sadece bazı A grubu streptokok türleri romatojeniktir. Bu, bazı streptokok bakteri türlerinin (suşlarının) ARA ile diğerlerinden daha fazla ilişkili olduğu anlamına gelir. Bu nedenle, romatojenik olmayan A grubu Streptokok suşu ile enfenksiyon geçirildiğinde, ARA de gelişmeyecektir.  

Akut Romatizmal Ateş Tanısı Nasıl Konur?

Hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları (hastalık belirtileri aranır) ve bazı testler ile tanı konulur. Kan testlerinde iltihap/inflamasyon göstergesi olan CRP ve eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) artar.  EKG (ritm ve kalpteki inflamasyona bağlı zayıf atımlar), EKO (kalp kası ve kalp kapaklar değerlendirilir). Buna göre: Kalpte inflamasyon bulguları, bir veya daha fazla eklemde artrit, hastalığa özgü cilt döküntüsü, ateş, kalpte geçirilmiş hastalığa bağlı sekel değişiklikler, EKG değişiklikleri, kan testlerinde anormallikler (CRP ve ESR yüksekliği)’ne bakılarak tanı konur.

Akut Romatizmal Ateş Nasıl Tedavi Edilir?

• Yatak istirahati: Genellikle 2-4 hafta süreyle verilebilir.
• A Grubu Beta hemolitik Streptokok bakterisini ortadan kaldırmak için antibiyotik kullanılır.
• ARA ataklarını engellemek için, kardit hiç gelişmemişse, 21 yaşına kadar; kardit gelişenlerde ise daha uzun süreli bazen 55 yaşına kadar aylık depo penisilin (alerjik ise erityomisin veya diğer makrolitler) ile düzenli proflaktik (koruyucu) amaçlı kullanması önerilir.
• Anti-inflamatuar tedavi; inflamasyon ve ağrıyı azaltmak için, yüksek dozda aspirin veya aspirin toksisitesinden kaçınmak için daha güçlü etkili ve daha az yan etkisi olan kortizon olmayan anti-inflamatuar ilaçlar (naproxen, ibuprofen, diclofenac gibi ilaçlar mide koruyucu ilaçlarla birlikte) tercih edilir. Yetersiz gelirse veya şiddetli semptomların varlığında kortikosteroidler kullanılır.
• Sydenham Koresi’nin tedavisinde, genellikle anti-konvülzan ilaçlar (valproik asit gibi) veya karbamazepin gibi ilaçlar kullanılabilir.

(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)