Bel Ağrısı Nedir?
“Ah belim, ağrıyor”, lafını çok duyarız. Bel ağrınızın nedeni, mekanik bası bulgusuna bağlı bir ağrı olabileceği gibi daha az da olsa, sistemik bir hastalığın belirtisi olabilir. Aslında, sırt ağrısı birçok hastalıkla ilişkilidir. Ancak iyi haber, bel ağrısı olan çoğu insanda, bir veya iki hafta içinde düzelme olur ve yüzde 90’ı sekiz hafta içinde tamamen iyileşir. Bel ağrısı insanların, boğaz ağrısından sonra ikinci sıklıkta doktora başvuru sebebidir. Bel ağrısıyla gelen bir kişinin tanısında, anamnez (hastalık öyküsü) ve fizik muayeneyle; doğru yaklaşımla bir çok pahalı testlerin önüne geçmek mümkündür.Hareket halindeyken belden başlayıp aşağıya bacaklara-dize doğru yayılan ağrıya, siyatik ağrı-siyatalji denir.
Bel Ağrısının Nedeni Nedir?
Bir kural olarak, bel ağrısının büyük bölümü, bel ve omurganın aşırı kullanımıyla ilişkili mekanik bozukluklar ya da yaşlanmaya bağlı değişiklikler nedeniyle oluşur. Olguların yaklaşık yüzde 10’unda ise bel ağrısı sistemik bir hastalığa bağlıdır.
Bel ağrısının nedenleri, mekanik ve sistemik hastalıklar diye ikiye ayrılabilir. Bel ağrısında en önemli ip ucu; Mekanik bozukluklarla gelişen bel ağrısı, istirahatte kaybolur, hareket halinde artar. Oysa iltihaplı omurga romatizmasına (ankilozan spondilit) bağlı ağrı istirahat ettikçe artar, bu nedenle hastalar hep sabah tutukluğu ve ağrıdan yakınır; ağrı hareket ettikçe gün içinde azalır veya kaybolur.
Bel ağrısına neden olan mekanik bozukluklar şunlardır:
- Kas tutulması (zorlanması/ lomber strain olarak da bilinir); bahçede çalışmak, eşya taşımak, kar küremek gibi genellikle şüpheli bir fiziksel aktiviteyi takiben oluşur. Çarpık bir duruşla bir işi yapmak veya uzun süre sabit pozisyonda çalışmakla da kas tutulması gelişebilir.
- Osteoartrite bağlı omurganın, omurları arasında bulunan disklerin arasında daralmaya bağlı da bel ağrısı olur. Omurga üzerlerinde gelişen kemiksi diken şeklindeki çıkıntı, sinir sıkışmasına neden olur; bununla ilişkili olarak lokalize bel veya bacak ağrıları görülebilir.
- Omurlar arasındaki diskin dışarı doğru fıtıklaşması, bazen küçük bir parçanın kopması da kas spazmları ile ilişkili bel ağrısına ve bacağa doğru yayılan siyataljiye yol açar. Disk herniasyonu (bel fıtığı), refleks, duyu ya da kas gücü kaybıyla giden sinir fonksiyon kaybına neden olabilir.
- Spinal stenoz, omuriliğin geçtiği kanal veya alanın daralması durumudur. Bu daralmanın; osteoartrite bağlı kemik çıkıntısı, spinal bağların kalınlaşması veya kemikleşmesi, diskte oluşan şişkinlik veya omurga eklemi çevresinde büyüyen iltihabi veya iltihabi olmayan kitle gibi birçok nedeni vardır. Kanalın daralması, sinir köklerini baskılayarak, bel-bacak ağrısı, uyuşma veya güçsüzlüğe neden olur. Ağrı; ayakta durma ve yürüme ile artarken, oturma ile rahatlar. Yaşlıda bazen ağrı olmaksızın, servikal miyelopati veya kauda equina sendromu gelişebilir.
- Diffüz (yaygın) İdiyopatik İskelet Hiperostozu (DISH/Frestier sendromu); Boyun ve bel omurlarını etkileyen, yaşlanmayla bağlarda kemikleşmeyle giden bir durumdur. Bu da yine hareket halinde bel ağrısına neden olur.
Bel ağrısı neden olan sistemik hastalıklar; içinde sıklıkla, ankilozan spondilit, osteoporoz, tümör ve spinal enfeksiyonlar sayılabilir.
Bel Ağrısı Kimlerde Görülür?
Kısacası, hemen herkeste, hayatının bir döneminde bel ağrısı görülebilir. Aslında, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 80’inde bu belirti gelişir.
Bel Ağrısı Nasıl Teşhis Edilir?
Genellikle, sadece tıbbi öykü ve fizik muayene bel ağrısı tanısı için yeterlidir. Bazı durumlarda, yumuşak dokuların (kopmuş diskler, spinal stenoz, tümörler veya sinir yaralanmalarında), ankilozan spondilitte; manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve sinir hasarını göstermek açısından elektronöromiyografi (ENMG) yapılabilir.
Nasıl Tedavi Edilir?
- Bel ağrısı eğer kas spazmına (lomber straine) veya ankilozan spondilite bağlı ise, yatak istirahati önerilmemelidir veya mümkün olduğunca yatak istirahati minimumda tutulmalıdır. Bunun yerine, hasta günlük yaşam aktivitelerini devam etmelidir.
- Ağrılı dönemde aşırı egzersizden kaçınmak gerekir. Ağrıyı azaltmaya yardımcı olması için oturur pozisyonda belin fleksiyonu (öne eğilme) egzersizi yapılabilir. Oturma, ayakta durma veya geriye uzanma ile ağrının şiddeti de artar.
- Lomber strainde (ağrılı kas spzamında) ağrının başlandığı ilk 48 saat içinde, ağrılı bölgeye 5-10 dakika buz masajı uygulanması kasları rahatlatır. 48 saatten sonra ise, sıcak uygulama, ağrıyı hafifletebilir. Aspirin, asetaminofen ve non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ) ağrıyı kesmek için ve kas gevşeticiler, kas sertliğine bağlı hareket kısıtlılığı olanlarda faydalı olabilir.
- Masaj tedavisinin, kronik kas ağrısı olanlar için faydalı olduğu kanıtlamıştır.
- Bel ağrısı olan hastaların çok azında, özellikle intervertebral diskin fıtıklaşması nedeniyle bacağa vuran ağrı, spinal darlık veya omurga yapılarını etkileyen tümörlere bağlı olanlarda, ameliyat gerekir.
Bel Ağrılı Hastalara Öneriler
Bel ağrısı olan kişilerin çoğu, iki ila altı haftalık bir süre içinde iyileşir. Geçmiyorsa mutlaka bir romatoloji uzmanına başvurun. Nüksü en aza indirmek için, bel, boyun ve sırt kaslarınızı, bacak kaslarınızı güçlendirici egzersizler yapın eğer sigara içiyorsanız, bırakın; sigara bel ağrısına yatkınlık sağlayan bir faktördür. Eğer kilolu iseniz, ideal kilonuza inerek form tutun. Vitamin D, kalsiyum ve özellikle magnezyum desteği alın. Vücudunuza gereken önemi gösterin, egzersiz yapın, doğru beslenin ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürün.
(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)
