Fibromiyalji Nedir?

Fibromiyalji (iltihapsız kas romatizması) dokunmaya duyarlı yaygın ağrı ve hassasiyetle giden, sık görülen bir sağlık sorunudur. Halk arasında yumuşak doku romatizması olarak da bilinir. Vücudun belli bölgelerinde, ağrı ve hassasiyet oluşur, zamanla kaybolabilir veya yer değiştirebilir. Çoğunlukla hastaların, kronik (uzun süreli) yorgunluk ve uykusuzluk sorunları vardır.

Hastaların sıklıkla yakınmaları şunlardır:

• Etkilenen eklem ve kaslarda dokunma veya bastırmakla ağrı
• Yorgunluk
• Uykusuzluk sorunları (dinlenmiş olarak uyanamamak)
• Bellek ile ilgili problemler veya konsantre olamama, sisli beyin, unutkanlık

• Depresyon ya da anksiyete bozukluğu, panik atak
• Migren ya da gerilim tipinde baş ağrısı
• Sindirim sorunları: İrritabl (huzursuz) barsak sendromu (spastik kolon) veya gastroözofageal reflü hastalığı
• İrritabl (huzursuz) ya da aşırı aktif mesane
• Pelvik ağrı
• Temporomandibular bozukluk (yüz veya çene ağrısı, çenede diş sıkmaya bağlı ağrı ve kulakta çınlama gibi bir dizi belirtiler)

Fibromiyalji belirtileri ve onunla ilgili problemlerin şiddeti değişebilir veya zamanla azalarak kaybolabilir. Stresle semptomlar kötüleştirir.

Fibromiyalji Neden Olur?

Fibromiyaljinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Belli kişilik özelliğinde daha çok ortaya çıkar. Fibromiyaljili hastalar; hassas, duygusal ve kırılgan bir psikolojik yapıya sahiptir. Herkesin derdini dert edinen, duyarlı yapıları vardır. Mükemmeliyetçi kişilikleri nedeniyle etraftaki olumsuzluklardan çok etkilenirler; bu nedenle evliliklerinde, aile içinde, arkadaş ilişkilerinde veya iş yerinde sorunlar yaşarlar. Bu sorunlar o kadar stres yaratır ki zamanla yapması gereken işlere konsantrasyonları azalır ve unutkanlık, hafıza problemleri yaşamaya, iş değiştirmeye başlarlar. Her insanda hastalık farklı seyredebilir. Fibromiyaljili aileler (anneler ve çocukları gibi) olabilir. Belli genleri taşıyanlar, fibromiyaljiye daha yatkın olabilir; fakat genler tek başına, fibromiyaljiye neden olmaz.

Genellikle fibromiyaljiyi, tetikleyen bazı nedenler vardır. Bunlar omurga problemleri, artrit, yaralanma, trafik kazası veya başka türde fiziksel stres olabilir. Aile bireylerinin kaybı, aile içi şiddete maruz kalma, mobbing gibi duygusal stres de bu hastalığı tetikleyebilir. Vücudun “spinal kord ve beyinle” iletişimi sonucunda, beyinde bazı kimyasallar ve proteinlerin düzeyleri değişebilir. Fibromiyaljili kişide, sanki beynin ağrı işleme merkezlerinde "ses kontrolünün" çok yüksek volümde açılması gibi bir şeydir.

Fibromiyalji Kimlerde Görülür?

Fibromiyalji, kadınlarda fazla görülse de erkeklerde de görülebilir. Her 10 kadına karşılık 1 erkete görülür. Orta yaş grubunda fazladır; ancak ergenlik yılları veya yaşlılıkta da ortaya çıkabilir. Küçük çocuklarda yaygın vücut ağrısı ve yorgunlukla bulgu verebilir.  Fibromiyalji insanların yüzde 2-4’ünü etkiler.

Bir romatizma hastalığı (eklem, kas ve kemikleri etkileyen bir sağlık sorunu) olanlarda, fibromiyalji riski daha fazladır. Bu osteoartrit, lupus, romatoid artrit veya ankilozan spondilit olabilir.

Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konur?

Hastanın yakınmaları ve muayenesinde hassas nokta sayısı (18 noktadan 11’inde hassasiyet varsa veya 9-11 arasında hassas noktayla birlikte diğer bulguların varlığında; bunlar spastik kolon, diş sıkma ve çenede kilitlenme, gerilim tipi baş ağrısı gibi), fibromiyalji tanısı için önemlidir. Hastalığın tanı koyduracak herhangi bir test bulunmamaktadır. Ancak diğer benzer yakınmalara neden olabilecek hastalıkları ayırt etmek için (Sjögren sendromu, undiferansiye bağ dokusu hastalığı, ankilozan spondilit gibi), laboratuvar testleri veya röntgen veya daha ileri görüntülemeler gerekebilir. Fibromiyaljide, inflamasyon (iltihap) belirtileri görülmez.

Yaygın ağrı, fibromiyaljinin ana özelliği olduğundan, doktorunuz sizden ağrıyı tarif etmenizi isteyecektir. Bu fibromiyaljideki ağrı özelliğinin, kas ve eklem ağrısına neden olan diğer hastalıklar arasındaki farkı anlamaya yardımcı olabilir. Örneğin, hipotiroidi, Sjögren sendromu, polimiyaljiya romatika, bazen fibromiyaljiyi taklit edebilir. Romatoloğa başvurmanız durumunda, karışabilecek bu gibi hastalıkları ayırt etmek de daha kolay olacaktır.

Fibromiyalji Nasıl Tedavi Edilir?

Fibromiyaljinin tek bir ilaçla tedavisi yoktur. Tedavinin önemli 4 ayağı vardır.

1. Kişinin psikolojik durumunu ve ağrı algısını düzenleyen ilaçlar (duloksetin, pregabalin gibi) özellikle tedavinin diğer 3 basamağının zamanla inşasına kadar genellikle 6 ay süreyle ilaç tedavisi önerilir.
2. Beslenme: Glutensiz beslenin. Rafine un ve şekerden fakir beslenin. Bunlar özellikle ağrı yolakları üzerinde arttırıcı etkisi vardır. Magnezyum sitrat (300-400 mg/gün), omega 3 (500 mg/gün) takviyesi önerilir. Barsak mikrobiyotasında sağlıklı bakterilerini arttıran beslenme (Akdeniz Tipi beslenme, Vegan beslenme, Pesketaryen beslenme gibi) önerilerine uyun. Probiyotik desteği alabilirsiniz veya probiyotik içeren gıdalar tüketin.
3. Davranış tedavisi (bilişsel veya kognitif tedavi olarak da bilinir) çok faydalıdır.
4. Egzersiz: hem germe egzersizleri (yoga, pilates, reformer egzersizleri gibi) hem de kardiyo egzersizleri önerilir.

Bazı durumlarda, fibromiyaljideki ağrı için, asetaminofen veya steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ) kısa süreli veya gerektiğinde kullanılabilir. Ancak yine de ağrı kesicilerin bu hastalığın tedavisinde yeri yok denecek azdır.

Hastaların iyi uyku uyumaları önemlidir. Özellikle melatonin takviyesi, sağlıklı uyku için önerilir.

Fibromiyaljili Hastalara Öneriler:

• Tek başına ilaç tedavisinin faydası yoktur. Siz yapacaklarınızla, kendi tedavinize daha fazla katkıda bulunabilirsiniz.
• Uyku düzeninize önem gösterin. Her gün aynı saatte uyuyun ve uyanın.
• Günlük kafein miktarını azaltın, sabah saatlerinde kahve ve çay tüketin ve sigarayı bırakın.
• Sağlıklı beslenin ve bu konudaki önerilere uyun.
•  Düzenli egzersiz; fibromiyalji tedavisinin çok önemli bir parçasıdır. Düzenli egzersiz, genellikle ağrı belirtilerini ve yorgunluğu azaltır. Başlarda biraz zor olsa da düşük tempoda başlayıp yavaş yavaş artırın. Kendinize gün içinde egzersiz fırsatları yaratarak günlük rutininiz haline getirin. Örneğin, yürüme merdiveni veya asansörler yerine merdivenleri kullanın. Arabanızı daha uzağa park ederek yürüyüş mesafenizi artırın. Yüzme, su içi aerobik ve / veya germe egzersizleri yapın. Başlangıçta egzersiz rutini oluşturmak zaman alacaktır. Sadece hareketli olun, aktif kalın ve pes etmeyin!
• Yapmaktan zevk alacağınız sizi rahatlatan uğraşlar edinin, bunları stresli ve ağrılı zamanlarda yapın. Ağrıyı daha az hissettiğinizi göreceksiniz.
• Kendinizi eğitin. Fibromiyaljiyle ilgili hasta destek sitelerine girerek, onların ve sizin baş etme yöntemlerini öğrenin.

(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)