Birçoğumuzun ne zaman bir eklem veya kas ağrısı olsa aklımıza ‘Acaba romatizmam mı var?’ sorusu geliyordur.

Romatizma deyince de çoğumuzun aklına soğuk ve yağışlı havalarda sızlar ağrılar gelir. Öyle ki bir yağmur yağsa da rahatlasam diyenleri duyarsınız. Bu romatizmanız olduğu anlamına gelmez. Belki bu kanıyı oluşturan, iltihaplı veya iltihapsız romatizması olan hastaların ağrıyı daha fazla hissetmeleri ve söylemleridir. Bazen hiçbir romatizma hastalığı olmayan sağlıklı kişilerde de alçak basınçlı, soğuk havalarda henüz yağmur yağmadan da benzer ağrılar hissedilebilir; kişisel duyarlılık olarak kabul edilir, romatizma belirtisi olarak kabul edilmez.

İltihaplı romatizma hastalıklarının sadece eklem ve kas değil; birçok organ ve dokuya ait belirtileri vardır. Bu nedenle hastaların ilk başvuru yerleri genellikle şikayetlere göre romatoloji dışındaki hekimlerdir. Hastalarımız genellikle dermatoloji, ortopedi, fizik tedavi, nöroloji, beyin cerrahisi gibi branşlardan romatolojik bir hastalık olmasın diye romatoloji uzmanına yönlendirir. Bazen de nedeni bir türlü bulunamayan şikayet ve bulgularda da hastalar romatolojiye yönlendirilir. Başvurunuz eğer iç hastalıkları ihtisası üzerine romatoloji ihtisaslı bir romatoloji uzmanı ise; sizi yalnızca romatizma değil aynı belirtilere neden olabilecek tüm iç hastalıkları açısından değerlendirecektir; böylece tanı ve tedaviniz gecikmeyecektir.

İltihaplı Romatizma Belirtileri Nelerdir?

Burada sık karşılaşılan şikayet ve belirtilerin bazılarına yer veridi.

• İstirahat halinde de var olan bel ağrısı, sırt ve boyun ağrısı sıklıkla romatizma belirtisidir. Örneğin bel ağrısı yakınması olan kişide; ağrının gece yatakta daha fazla olması, uykudan uyandıran, yatakta dönerken artan özellikte olup sabahları belde tutuklukla uyanıyorsa, hareket ettikçe ağrı azalıyorsa; iltihaplı bel romatizmasının (spondilartrit; ankilozan spondilit, sedef hastalığına bağlı spondilit gibi) bir belirtisidir.  İltihaplı olmayan bel ağrısı çoğunlukla mekanik nedenlerle gelişir. Ağrı istirahatte yok iken hareketle beraber bel ağrısı başlar. Hareket ettikçe artar. Sabah tutukluğu olmaz veya kısa sürelidir.
• Eklem ağrısı ve şişliği olan bir kişide, ağrı ve şişlik bir travma sonrası gelişmemişse, istirahatte ve hareketle ağrı devam ediyorsa, sabah kalktığınızda tutukluğunuz yarım saatten daha fazla olması; iltihaplı eklem romatizmasının (romatoid artrit, sedef romatizması gibi hastalıklar) bir belirtisidir.
• Elli yaş üzerinde istirahatte artan özellikle boyun, omuz ve kalçalarınızda daha fazla olan yaygın kas ağrılarınız varsa (polimiyaljiya romatika), iltihaplı ağrılı kas romatizmasının bir belirtisidir. Ancak enfeksiyonlar, kanser varlığı, bazı endokrin hastalıklar dahil birçok nedenli de olabilir.
• Bir türlü geçmeyen, ağrı kesicilere cevap vermeyen, baş ağrılarınız varsa (migren tanısı almadıysanız) iltihaplı romatizmanız olabilir. Nöroloji ve romatoloji hekimine başvurmalısınız. Bazı otoimmün romatizma hastalıklarının (vaskülitle seyreden) beyin tutulumuyla ilişkili olabilir.
• Uzamış ateş; enfeksiyon kadar bazı iltihaplı romatizma hastalıklarının (vaskülit, erişkin Still hastalığı gibi) da belirtisidir. 
• Sebebi belli olmayan tekrarlayan ateş yakınması, (12 saat ile 72 saat arası) tekrarlayan ataklar halinde gelen karın ağrısı, nefes alırken göğüs kafesinde batma ve ağrılar sizi araştırılmak üzere (Ailevi Akdeniz Ateşi gibi) romatizma doktoruna yönlendirmeli.
• Bazı cilt bulguları da romatizma belirtisidir.
• Saçınızda yer yer açıklığa neden olan saç dökülmesinin beraberinde pullanma ve kızarık döküntülerle birlikte olması romatizma belirtisi olabilir. Güneşli havalarda, güneş gören bölgelerde kızarık cilt döküntüleri, bazen pullanmayla birlikte olabilir; romatizma belirtisi (lupus, dermatomyozit gibi) olabilir. Bu döküntüler genellikle birkaç gün veya daha fazla sürer, genellikle kaşıntısızdır. Güneş yanıkları ile karıştırılmamalı.
• Bacak alt-ön yüzünde daha fazla olmak üzere ağrılı, kızarık şişlikler (uç vermez, sivilceye benzemez), romatizma belirtisi olabilir. Bazen deri altındaki ağrısız şişlikler de basit bir yağ bezesi olabileceği gibi iltihaplı romatizma belirtisi (gut tofüsleri, romatoid nodüller, sarkoidoz nodülleri, gibi) olabilir.
• Deri altına kanamış gibi cilt döküntüleri (palpable/ ele gelen purpura), romatizma (vaskülit) belirtisi olabilir.
• Başka nedene bağlı olmayan (en sık ilaçlar gibi) üç aydan daha uzun süreli ağız ve göz kuruluğu, iltihaplı romatizma (Sjögren sendromu) belirtisi olabilir.
• Ağız içinde yılda 3 veya daha fazla çıkan ağrılı aftalar (Behçet hastalığı, spondilartirtler gibi), iltihaplı romatizma belirtisi olabilir.
• Ağrılı, kızarık, ışığa hassas göz; eğer mikrobik değilse, uveit, konjuktivit, episklerit, sklerit, retinal vaskülit tanıları almışsanız, bunlar da iltihaplı romatizmanın bir belirtisi olabilir. Göz doktorunuz zaten sizi romatolojiye yönlendirecektir.
• Genital bölgede içi oyuk ağrılı yaraların (sivilce değil) olması (Behçet sendromu), bazen de ağrısız çıkan yaralar (Reiter sendromu gibi) iltihaplı romatizma belirtisi olabilir.
• Tekrarlayan düşük veya ölü doğumlarınız olursa; 10. gebelik haftasından önce iki veya daha fazla; 10. gebelik haftasından önce bir tane bile olsa (genetik anomali olmaksızın), iltihaplı romatizma (antifosfolipid sendromu) belirtisi olabilir.
• Soğukta parmak uçlarınızda önce beyazlaşma, ardından morarma ve sonra kızarıklık oluyorsa (Raynaud fenomeni), iltihaplı romatizma hastalığınız olabilir.

(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)