Eritrosit Sedimantasyon Hızı (ESR, Sedimantasyon Hızı, Sedim) Nedir?

Eritrosit sedimantasyon hızı, sedim, sedimantasyon, sedimantasyon hızı veya ESR (ESR: Erytrocyte Sedimantation Rate) gibi farklı isimlerle anlatılan, vücutta anormal bir durumu (inflamasyon=yangı=iltihap, kanser gibi) gösteren bir tarama testi olan kan testidir. Test tüpüne belli bir miktarda alınan kanın, bir saatin sonunda, kanın şekilli elemanlarının çökme hızıdır. İnflamasyonu göstermek ve takip etmek (tedaviye cevabın takibi) amacıyla yapılan bir testtir. Sedimantasyon hızı, yavaş yükselir (yaklaşık bir hafta) ve yavaş düşer. Bu nedenle iltihabi hastalıklarda CRP (C reaktif protein’in yarılanma ömrü ortalama 8 saat olduğu için hızlı değişiklik gösterir) takibi, ESR’den daha çok tercih edilir. Bazen enfeksiyonunuz bitse de sedimin normale dönmesi birkaç haftayı bulabilir. Kanın en fazla olan şekilli elamanlarından kırmızı kan hücreleri (eritrositler) ve bazı proteinler, sedimantasyon hızını etkiler. Bu proteinler, karaciğer ve immün (bağışıklık) sistemin hücrelerince üretilir ve enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar veya kanser gibi durumlarda üretilir. Sedimantasyon yüksekliğinin birçok nedeni vardır. Belli bir hastalığı göstermez ancak yüksekliği anormal bir durum olduğunu (enfeksiyon, iltihaplı romatizma hastalıkları, kanser gibi) ve belli aralıklarla takibi ise bu anormal durumun seyri hakkında bilgi verir.

Sedimantasyon hızının normal değerleri; yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişir.

Hatta 70 yaşından sonra; yaş+10/2= normal değerin üst sınırını belirler. Örneğin 74 yaşındaki birey için: 74+10/2=42mm/saat değerine kadar olan sedim, normal kabul edilir.

Hangi hastalıklarda Sedim Yükselir?

• Otoimmün hastalıklar (vaskülit, lupus, romatoid artrit gibi) ve diğer iltihaplı romatizmalar (polimiyaljiya romatika, dev hücreli arterit, ankilozan spondilit gibi)
• Kanser (özellikle lenfoma, multiple miyeloma, karaciğer ve böbrek tümörleri gibi)
• Enfeksiyonlar ( pnömoni, piyelonefrit=böbrek enfeksiyonu, apandisit , kalp, eklem, deri, kemik enfeksiyonları gibi)
• Tiroid bezinin iltihabı
• Gebelik ve pre-eklampsi (gebelik toksemisi)
• Viral enfeksiyonlar
• Obezite (aşırı şişmanlarda, hafif-orta dereceli yükselme olur), gibi sık görülen nedenlerdir.

Düşük Sedimantasyon Hızının Sebebi Nedir?

• Polisitemi (kandaki eritrosit sayısının fazla olması; üzeri negatif yüklü eritrositlerin fazlaca olup birbirini itmesiyle çökme olmaz veya çok az olur). Özellikle kronik tıkayıcı akciğer hastalığı (KOAH), dalgıçlar, çok yüksek rakımda yaşayanlar, eritrositlerin fazla üretildiği kan hastalıklarında.
• Yüksek kan şeker seviyeleri
• Orak hücreli anemi (Sickle cell anemi)
• Ciddi karaciğer hastalığı (siroz gibi)

Eritrosit Sedimantasyon Hızını Etkileyen Durumlar Nelerdir?

• Anemi (kansızlık; sedimantasyon hızı hafif yükselir)
• Gebelik (sedimantasyon hızı hafif artar)
• Menstrual peryot (âdet kanaması döneminde hafif artar)
• İlaçlar (Bazı ilaçlar sedim hızını artırabilir).

Eritrosit sedimantasyon hızı, daima inflamasyon göstergesi CRP ile istenerek değerlendirilmelidir. Bazı hastalıklar dışında, inflamasyonda ESR ve CRP yüksekliği birlikte yükselir. ESR, bazen testin çalışıldığı ortamın ısısından ve ölçüme kadar geçen zamanda çok bekletilmesi gibi teknik nedenlere bağlı olarak da değişkenlik gösterir.

 

 

(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)